yt    

Miasto Wunsdorf – Historia dwóch armii

Z wizytą w byłym sztabie Grupy Wojsk Radzieckich w Niemczech

 

https://zzwp-gorzow.pl/images/Miasto_Wunsdorf_-_historia_dwoch_armii_logo.jpgMiasto Wunsdorf od lat 50-tych było jednym z najważniejszych miast wojskowych na terenie Niemiec. I choć pierwszy garnizon wojskowy powstał tu w latach 40-tych to dopiero okres po wojenny sprawił, że na teren garnizonu nie mieli wstępu mieszkańcy Niemiec a jedynie żołnierze Radzieccy. Dlaczego? To tu po działaniach wojennych na blisko 40 lat zakwaterowani zostali żołnierze Grupy Wojsk Radzieckich w Niemczech rozbudowując swoje miasto i zakazując wstępu osobom postronnym. Wszystko za sprawą ulokowania tu sztabu, czyli miejsca skąd dowodzono Wojskami Radzieckimi w Niemczech. Odpowiednikiem takiego sztabu w ówczesnej Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej była Legnica.

 

Dziś, choć cywilne miasto bez wojska nadal podtrzymuje tradycje historyczne po przez działalność muzealną, zapraszając mieszkańców do zapoznania jej.

 

 

Od poligonu do miasteczka olimpijskiego

 

Cofnijmy się, więc w czasie do historii powstania tak ważnego miasta. Na początku XIX wieku okoliczne tereny głównie zalesione z dala od zabudowań (do Berlina było 50 km) stały się poligonem dla armii cesarskiej aż do początku XX wieku. Wojska Niemieckie od zawsze miały aspirację bycia największą armią świata starając się dorównać do Armii Radzieckiej, stąd wraz ze wzrostem liczebności wojska zaistniała potrzeba rozbudowy poligonu o nową infrastrukturę. Powstały nowe bloki, strzelnice, nawet tory kolejowe w celu ułatwienia transportu.

 

W 1910 roku na terenie poligonu założono cesarski „wojskowy” obóz sportowy. Wykorzystując wcześniej powstałe zabudowania stał się najważniejszym miejscem sportowym. Tu ćwiczyli i przygotowywali się niemieccy sportowcy do Olimpiady w Berlinie 1936 roku. Nikt nie spodziewał się, że zwykły obóz sportowy za 20 lat zostanie przekształcony w Wojskową Szkołę Sportową. Z tamtego okresu pozostałością po sportowym przeznaczeniu budynków są nie wątpliwie dwa baseny: kryty oraz otwarty o wymiarach olimpijskich, które do dziś można z przewodnikiem zobaczyć.

 

 

 

Jednak najważniejszą rolę miasteczku przyszło odegrać w okresie II Wojny Światowej, kiedy to na jego terenach zaczęto budować największą w Europie infrastrukturę telekomunikacyjną i dowódczą dla „hitlerowskiej” Niemieckiej Armii.

 

 

 

Maybach I i II – Największa wojskowa centrala telefoniczna Europy

 

Na początku lat- 30 tych miasteczko stało się główną kwaterą Reichswehry (Sił Zbrojnych Republiki Weimarskiej i III Rzeszy), aby następnie w 1938 roku przenieść tu naczelne dowództwo Wehrmachtu. Aby pomieścić całe dowódcze zaplecze rozpoczęto budowę dwóch niezależnych od siebie podziemnych obiektów: Maybach I dla Naczelnego Dowództwa Armii i Maybach II dla Naczelnego Dowództwa Sił Zbrojnych w czasie II Wojny Światowej. W tym celu za nim rozpoczęła się budowa podziemnych umocnień, zaplanowano wkopanie w ziemię dużej ilości kabli telefonicznych.

 

Budowę Maybach I rozpoczęto w 1937 roku a niespełna dwa lata później oddać go do użytku. Kompleks składał się z dwunastopiętrowych budynków przypominających domki mieszkalne, 6 po przeciwnych stronach siebie. Otrzymały oznaczenie od A1 do A12. Każdy z nich miał po 3 kondygnacje nadziemne i 2 podziemne, dodatkowo były połączone ze sobą korytarzami, aby w przypadku bombardowania można było się podziemnymi korytarzami ewakuować. Samo zniszczenie ich z powietrza było niezwykle trudne gdyż budowniczowie przewidzieli taką ewentualność i zastosowali nowatorski pomysł. Wzmocnione ściany i strop o grubości kilku metrów przyjęły kształt spadzisty, aby bomby nie mogły trafić bezpośrednio w budynek a jedynie zsunąć się po jego dachu na ziemię i tam wybuchnąć.

 

  

 

Drugi, bliźniaczy kompleks Maybach II został ukończony w 1940 roku i składał się z 11 betowych domków-schronów. Każdy z nich wyposażony był w 4 wejścia a w jego wnętrzu zainstalowano system rur pneumatycznych do przesyłania dokumentów pomiędzy nimi oraz bunkrem telekomunikacyjnym. Niestety po wojnie został on całkowicie wysadzony i zniszczony przez Rosjan.

 

  

 

Najważniejszym elementem obu kompleksów był bunkier telekomunikacyjny oznaczony kryptonimem Amt 500. Został zbudowany w tym samym czasie co Maybach I i miał z nim bezpośrednie połączenie korytarzem. Tak, więc w razie nalotu na kompleks można było dostać się podziemiami do głównego obiektu. Sam schron o kryptonimie Zeppelin został wybudowany przez Reichspost (Niemiecka Poczta), miał kształt litery L i składał się z 3 podziemnych kondygnacji. Posiadał 3 bezpośrednie wejścia oznaczone, jako: Endbauwerk Nord (północna), Sud (południowa) i West( zachodnia).

 

To z jego wnętrza zapadały najważniejsze decyzje wojskowe II Wojny Światowej w tym rozkaz o ataku we wrześniu 1939 roku na kraje Beneluksu i Francji. Tu też prowadzono przygotowania do „Operacji Barbarossa” – inwazji na Związek Radziecki.

 

 
 

Latem 1944 roku Zeppelin stał się największym i najważniejszym węzłem telekomunikacyjnym. To z niego można było się połączyć ze wszystkimi wojskami niemieckimi na froncie.

 

W lutym 1945 roku Armia Radziecka, która zbliżyła się na przedmieścia Kustrin-a (dziś Kostrzyn nad Odrą) zmusiła część personelu Wunsdorf do ewakuacji i opuszczenia podziemnych instalacji. Gdy w kwietniu 1945 roku rozpoczęła się ofensywa radziecka mająca na celu okrążenie stoicy III Rzeszy- Berlina, w kompleksie pozostało 400 żołnierzy z 10.000. 20 kwietnia ze względu na zbliżające się wojska radzieckie, bunkier Zeppelin i Maybach zostały opuszczone, co ciekawe z pozostawionym całym wyposażeniem telekomunikacyjnym.

 

 

 

Kwatera Główna Sowieckich Sił Okupacyjnych w Niemczech

 

Zgodnie z postanowieniami Sojuszniczej Rady Kontroli składającej się z trzech zwycięskich armiami nad III Rzeszą rozpoczął się etap rozbrajania i wysadzania obiektów wojskowych znajdujących się na terenie pokonanych Niemiec- jedną z nich była dyrektywa Nr 22. Na jej podstawie pozostawione kompletne wyposażenie w Zeppelinie zostało wywiezione do Związku Radzieckiego, po czym zaczęto wysadzać bunkry Maybach I (nieudolnie) i Maybach II (skutecznie zniszczono praktycznie wszystko, a także podjęto próby wysadzenia głównego bunkra, co okazało się bardzo trudne).

 

W latach 50-tych Sowieci doszli do wniosku, że pozostawione bunkry- głównie schron telekomunikacyjny można ponownie zaadaptować i doprowadzić do użytku. Poprzednie próby wysadzenia go były na tyle nie skuteczne, że po pracach remontowych i adaptacyjnych obiekt został przekształcony na siedzibę Dowództwa Naczelnego Grupy Wojsk Sowieckich Sił Okupacyjnych w Niemczech. Do najważniejszych modernizacji obiektu zaliczyć można dostosowanie schronu do wymogów wojny nuklearnej po przez m.in. przebudowę wejść wyposażając je w śluzy dekontaminacyjne.

 

 
 

Po dokonanej adaptacji pomieszczeń 1 piętro zajęła sieć komunikacyjna- kryptonim Ranet, która połączyła wszystkie łącza kablowe i radiowe sowieckich jednostek przebywających w ówczesnym NRD a także z dowódcami znajdującymi się w Związku Radzieckim. Dalej znajdowały się pomieszczenia służące do bezpiecznych „rządowych rozmów”. Za specjalnymi drzwiami do pomieszczeń znajdowały się telefony szyfrujące, którymi można było połączyć się z Moskwą. W kolejnych pomieszczeniach znajdowała się kwatera telegraficzna i pomieszczenia dla Szefa Służb Wywiadu. Na środku pierwszego pietra zainstalowano centralną dyspozytornię wywiadu, która składała się z urządzeń technicznych Ranet-u. W pozostałej części znajdowała się centrala telefoniczna, kantyna i magazyn żywności. Północny tunel wyjściowy utrzymał swoją dotychczasową rolę, czyli korytarza ucieczkowego np. na wypadek pożaru.

 

Drugie piętro bunkra zajmowało stanowisko dowodzenia Naczelnego Wodza GSTD (Grupa Wojsk Radzieckich w Niemczech), którego zadaniem było szkolenie personelu w warunkach bojowych. Tu swoje biura mieli komendant GSTD i jego zastępcy. W pozostałych pomieszczeniach znajdowywały się urządzenia techniczne bunkra, które to nadzorował personel.

Na ostatnim (trzecim) piętrze, który był tak naprawdę małą dobudówką znajdowały się różne warsztaty, akumulatorownia i system gaśniczy.

 

 

Osoby odwiedzające bunkier może zastanawiać, dlaczego na dolnej kondygnacji w pomieszczeniach znajduje się gruz i dużo śmieci. Odpowiedź na to pytanie związane jest z rozbudową obiektu. Sowieci nie chcąc wywozić na powierzchnię pozostałości po remoncie, spychali je na dolną kondygnację aż od tego momentu, że nie które pomieszczenia zostały zapełnione po sam strop. W późniejszych latach takie działania utrudniły rozbudowę, gdy podjęto decyzję o wymianie starej niewydolnej klimatyzacji na nową. Wówczas okazało się, że postawienie nowej będzie nie opłacalne ze względu na zrzucone tu wcześniej odpadki.

 

Oprócz bunkrów od podstaw zostało wybudowane nowe miasto dla 40 tysięcy ludzi (w czasach świetności garnizonu 75 tysięcy), nie tylko samych żołnierzy. Do miasta przyjeżdżali wręcz z całymi rodzinami. Stąd dla nich wybudowano m.in. szkoły, przedszkola, kino, teatr, sklepy i osiedla mieszkaniowe. Mieszkańcy mieli nawet specjalne połączenie kolejowe skąd codziennie do Moskwy kursował pociąg.

 

 

https://www.youtube.com/watch?v=ovCzRlP55sU - film z 1994 roku- zaraz po opuszczeniu miasta

 

 

Ostatnie dni przez Zjednoczeniem Niemiec

 

Po zjednoczeniu Niemiec z 1990 roku i podpisaniu układu o zrzeczeniu się majątku pozostawionego na terenie Niemiec przez Siły Okupacyjne w 1991 roku rozpoczął się okres wycofywania sił alianckich i sowieckich z zajmowanych koszar. Cała infrastruktura techniczna i telekomunikacyjna została rozebrana i odesłana do Moskwy a obiekty koszarowe pozbawione wyposażenia. Do 1994 roku cały garnizon został opuszczony a następnie przekazany rządowi Niemiec.

 

Dziś większość budynków powojskowych po adaptacji została przeznaczona na mieszkania, reszta nadal czeka na nowe przeznaczenie.

 

 

 

https://www.youtube.com/watch?v=_ln36aJ_DdQ film z 1994 roku z wyjazdu wojsk radzieckich

 

 

W 2000 roku dawne tereny wojskowe z bunkrem Zeppelin i Maybach I przeszły na własność firmy Bucherstadt- Tourismus GmbH, która postanowiła udostępnić pozostałości niegdyś tajnych obiektów dla zwiedzających.

 

Dostępne są następujące trasy:

Wycieczka nr 1- bunkry Maybach I i Zeppelin trwająca 1,5 godziny. Koszt 12 euro,

Wycieczka nr 2- wycieczka dłuższa do 4,5 godzin po bunkrze Maybach I i Zeppelin- koszt 30 euro

 

WAZNE: obowiązują zapisy telefoniczne i mailowe na daną trasę turystyczną. Szczegóły: https://www.buecherstadt.com/

 

Kolejnym ciekawym miejscem, w którym poznamy historię garnizonu i zobaczymy wydobyte z wnętrz elementy wyposażenia jest Muzeum Garnizonu Wunsdorf, mieszczące się w dawnej stajni dla wojskowych koni. W jego wnętrzach poznamy m.in. historię od 1910 do 1945 roku, wystawę codziennego życia żołnierzy rosyjskich, w tym archiwalne zdjęcia z pobytu żołnierzy, umundurowanie, tablice z budynków i wiele innych ciekawych przedmiotów. Koszt wejścia do muzeum: 3 euro, ale warto jeszcze zapłacić za wejście do schronu przeciwlotniczego, stojącego naprzeciw muzeum.

 

 

 

Tu możemy z „marszu” wejść do muzeum bez konieczności zapowiedzi swojej wizyty. Szczegóły: https://garnisonsmuseum-wuensdorf.eu/

 

 

Betonowe rakiety i Cylindryczny zbiornik

 

W momencie budowy hitlerowskiego miasteczka wojskowego, budowniczowie pomyśleli o zabezpieczeniu pracowników cywilnych przed bombardowaniem wiedząc, że nie każdy miał dostęp do podziemnych umocnień. Dla nich przeznaczono 19 betonowych konstrukcji przypominających rakiety. Dziwny kształt schronu przeciwlotniczego (niemiecka nazwa: Winkelturm), który mógł pomieścić do 200 osób na 9 kondygnacjach podyktowany był potrzebom ochronnym. Tak jak domki kompleksu, dzięki szpiczastym kształtom dachów pozwoliły na zsuwanie się bomby po jego ścianie. Takie budowle ochronne budowano na terenie całej III Rzeszy od 1934 roku do 1941 kiedy to zakazano ich budowy uzasadniając, że do jej budowy zużywano za dużo betonu.

 

 

 

Po wojnie, zgodne z decyzjami demilitaryzacyjnymi Niemiec większość uległa zniszczeniu, na terenie byłego garnizonu zachowało się 7 konstrukcji, z czego jedna udostępniona została do zwiedzania. Znajduje się przy ulicy Gutenbergstrase przy Muzeum Garnizonu Wundsdorf. Koszt wejścia do wieży: 1,5 Euro.

 

Drugą ciekawą konstrukcją ochronną, którą można było przemieszczać był Panzir. Była to umieszczona częściowo w ziemi 40- metrowa stalowa rura falista z długim korytarzem prowadzącym do dwóch podziemnych pomieszczeń. Jak mówi instrukcja użytkowania, konstrukcja była mobilna stąd można było ją rozmontować i przewieść w inne miejsce. Wybudowana w 1983 roku służyła tylko do symulacji działań bojowych na wypadek konfliktu zbrojnego.

 

 

 

Wycieczka odbyła się w ramach współpracy ze Stowarzyszeniem „Cold War Bunkers” z Lędzin.

 

 

Tekst i foto: plut. Marcin KAMIŃSKI

Archiwalne foto ze zbiorów: Joachim KAMPE, Jens HERBACH

Archiwalne filmy: youtube.pl