Wyjazd na uroczystości z okazji 78. Rocznicy mordu 819 więźniów Nazistowskiego Obozu Koncentracyjnego   w Słońsku

Miejscowość Słońsk koło Kostrzyna znana jest głównie z Narodowego Parku Krajobrazowego „Ujście Warty” oraz ruin zamku Joannitów. Mało kto wie, że miejscowość za czasów niemieckich- Sonnenburg była światkiem tragicznej przeszłości związanej z założeniem w czasach pruskich ciężkiego więzienia następnie przekształconego w pierwszy Nazistowski Niemiecki Obóz Koncentracyjny. Tuż przed jego „pustym” wyzwoleniem 31 sierpnia 1945 r. Żołnierze Radzieccy odkryli zwłoki zamordowanych więźniów, aby prawda o tym, co tu się działo nie wyszło na jaw. Dziś, choć niema po nim śladu, jedynie przetrwał kawałek ściany, przy którym rozstrzeliwano więźniów, pamięć o nim podtrzymuje Gmina Słońsk organizując, co roku uroczystości.

Tym razem, aby poznać historię więzienia i zapalić symboliczny znicz pamięci wyruszyli uczniowie Zespołu Szkół Elektrycznych im. mjr Henryka Sucharskiego oraz delegacja Związku Żołnierzy Wojska Polskiego z Gorzowa Wlkp. Wycieczka odbyła się 27 stycznia w ramach Międzynarodowego Dnia Pamięci o Ofiarach Holokaustu.

Dziś na miejscu byłego więzienia stoi Muzeum Martyrologii, bo sam teren późniejszego obozu został całkowicie zlikwidowany jeszcze na początku lat 50-tych, co było związane ze tragicznym stanem budynków. Warto tu wspomnieć, że w momencie otwarcia więzienia warunki bytowe uwięzionych w nim były ciężkie. Brak dostępu do ciepłej wody, brak toalet oraz remontów sprzyjał szerzeniu się licznych chorób.

Sam wyjazd na uroczystości miał charakter edukacyjny, dlatego jeszcze przed rozpoczynającymi się uroczystościami uczniowie odwiedzili wspomniane Muzeum Martyrologii, w którym to zebrani poznali historię założenia więzienia, jak również osób w nim uwięzionych. „Oprócz zwykłych przestępców, w murach przetrzymywano głównie tych, którzy przeciwstawiali się faszyzmowi. Byli tu również Polacy- uczestnicy powstania warszawskiego” – opowiadała Julia BORK Kustosz Muzeum Martyrologii w Słońsku.

Na wystawie młodzież mogła obejrzeć m.in. makietę całego obiektu i pamiątki po więźniach.

Ciężkie więzienie w ówczesnym Sonnenburgu powstało w latach 1832-33. W latach 1846/47 byli w nim więzieni m.in. polscy działacze niepodległościowi, związani z powstaniem wielkopolskim. W 1933 roku otwarto tu jeden z pierwszych obozów koncentracyjnych dla więźniów politycznych, którzy trafili tam po podpaleniu Reichstagu. Po roku działalności obóz został rozwiązany i ponownie przekształcony w więzienie. Od 1942 roku zaczęli napływać do Słońska zatrzymani i osadzeni na skutek przeprowadzonej przez Gestapo operacji o kryptonimie „Noc i Mgła” („Nacht und Nebel”). Była ona skierowana wobec przeciwników narodowego socjalizmu z Europie Zachodniej i z krajów skandynawskich. W ramach akcji w latach 1942–1944 skazano około 7 tys. więźniów, z czego około 1,5 tys. trafiło właśnie do tego miejsca. W nocy z 30 na 31 stycznia 1945 r. żołnierze SS rozstrzelali ok. 819 więźniów różnej narodowości. Egzekucję miały przeżyć 4 osoby.

Następnie uczestnicy odwiedzili Regionalną Izbę Pamięci mieszczącą się na terenie kościoła Joannitów. W dawnej szkolnej sali mieszkańcy zgromadzili pamiątki życia codziennego oraz dużo archiwalnych zdjęć.

O godzinie 11:00 w Kościele Pod Wezwaniem Matki Bożej Częstochowskiej rozpoczęła się msza święta w intencji pomordowanych w asyście sztandaru 7 Batalionu Strzelców Konnych i Kompanii Honorowej 17 Wielkopolskiej Brygady Zmechanizowanej z Międzyrzecza oraz pocztów sztandarowych w tym wystawionego przez Związek Żołnierzy Wojska Polskiego Koło im. Gorzowskich Jednostek Wojskowych oraz Zespołu Szkół Elektrycznych im. mjr Henryka SUCHARSKIEGO.

Po mszy wszyscy zebrani przemieścili się na teren byłego obozu przy Muzeum Martyrologii, gdzie odbyła się dalsza część. Po odśpiewaniu hymnu Rzeczpospolitej Polskiej głos zabrał Wójt Gminy Janusz KRZYŚKÓW a po nim zaproszeni goście: przedstawiciel ambasady Niemiec, przedstawiciel dowódcy 17 WBZ oraz Wojewoda Lubuski.

Modlitwę za pomordowanych odprawił ksiądz płk Jan ZAPOTOCZNY a apel pamięci odczytał ppor. Paweł GRZESIAK. Na koniec zebrani złożyli wiązanki kwiatów.

Ostatnia oficjalna część uroczystości odbyła się na terenie cmentarza wojennego, na którym spoczywają szczątki więźniów. Tu również zostały złożone wiązanki kwiatów i zapalone znicze przez delegacje m.in. ZŻWP w składzie: st. chor. sztab. Marian NOWACKI, sierż. Marcin KAMIŃSKI, st. sierż. sztab. Edward ZAREMBA.

Obchody 78. Rocznicy zakończyły wstępy artystyczne w wykonaniu uczniów Szkoły Podstawowej im. Przyjaźni Narodów ze Słońska, które odbyły się w świetlicy wiejskiej.

Tekst: sierż. Marcin KAMIŃSKI

Foto: sierż. Marcin KAMIŃSKI, Jan MICHALAK, Urząd Gminy Słońsk